ITL #4 - Knowing a Language Part 2: Words

In de vorige blog ging het over hoe elke taal een beperkt aantal klanken heeft. Vandaag gaan we kijken naar de betekenis van deze klanken, oftewel, woorden!

Misschien heb je er nog nooit zo bij stilgestaan maar als je een taal kent, houdt dat in dat je begrijpt dat sommige opeenvolgingen van klanken een bepaalde betekenis hebben. Als iemand de klanken van het woord ‘hijskraan’ uitspreekt, in de juiste volgorde, en je kende dat woord al, dan hérken je het namelijk. Tenminste, je hersennen triggeren één of meerdere associaties die jij hebt bij het concept ‘hijskraan’. Of jouw begrip van het woord ook correct is, is natuurlijk een tweede vraag. Voor hetzelfde geld denk je nu aan een waterkraan die je omhoog moet bewegen om er water uit krijgen.

De volgorde van de klanken is belangrijk. ‘Kraanhijs’ heeft geen betekenis. Maak je dit soort fouten vaak, dan lig je binnen de korste keren in het ziekenhuis voor hersenonderzoek.

Ook moeten het de juiste klanken zijn. Als je ‘heeskraan' zegt, zorgt dat voor verwarring. In dit geval valt het misschien mee omdat er verder geen woorden zijn die er op lijken, maar je begrijpt wat ik bedoel.

De associaties en concepten leer je vanzelf, naarmate je meer met de taal bezig bent. Sommigen zijn vrij simpel; anderen meer complex. Denk bijvoorbeeld eens aan het concept ‘democratie’. Door de jaren heen is je begrip daarvan steeds verder ontwikkeld. Ook worden er regelmatig nieuwe woorden bedacht voor concepten die we snel en gemakkelijk met één woord willen kunnen aanduiden. Vaak is het een hele uitdaging om een ingewikkeld concept samen te vatten in één woord. Maar wanneer dat goed lukt, verspreiden deze woorden zich snel. Vaak zijn het dan ook juist de nieuwbedachte woorden die ‘woord van het jaar’ worden. Denk aan weigerambtenaar, plofkip, sjoemelsoftware, brexit en laadpaalklever. Overigens is ‘boomer’, het woord van het jaar 2019, een woord dat al heel lang bestaat. Best ironisch dat vooral de jeugd, die het woord waarschijnlijk nog niet kende, het ziet als een leuk, nieuw woord om oudere mensen oud of ouderwets te noemen. Ach, en misschien denk je nu wel: “OK, boomer”.

Ten slotte moet je weten waar het woord begint en waar het eindigt. Anders kun je het niet herkennen wanneer iemand het in een zin gebruikt. Om dit te illustreren heb ik een willekeurig Nederlands verhaaltje van Google geplukt en dit in Google Translate geplakt nadat ik alle spaties en leestekens er uit had gehaald. Luister hier naar het monsterlijke resultaat. De talen staan op Spaans en Frans zodat je een beter idee krijgt van hoe slecht dit voor hen te volgen is. Als je ‘Detect language’ klikt, klinkt het nog verbazingwekkend goed. Is dat omdat de AI van Google de woorden herkent en toch wat onderscheid weet te creëren door o.a. de klemtoon goed te plaatsen? Of is het puur omdat je de Nederlandse taal (her)kent en de onderlinge woorden snel genoeg kunt verwerken?

Overigens  heb je in normaal taalgebruik korte pauzes tussen de zinnen, en soms ook tussen de woorden van een zin. Verder zijn zinnen in principe echter een redelijk strakke opeenvolging van nietszeggende klanken. Tenminste, tenzij je de taal, en dus de woorden, kent.

Dit is ook precies wat een Amerikaanse leerling, die Nederlands van mij krijgt, onlangs aangaf: “the words blur together so it’s difficult for me to recognise them in spoken language”. Als je de woorden van een taal dus niet goed genoeg kent, lijken ze in elkaar over te lopen.

Ten slotte nog een laatse funfact over de relatie tussen woorden en hun betekenis: er lijkt weinig of helemaal geen verband te zijn! Hier valt echter veel over te zeggen en dus wil ik er graag volgende week op terugkomen in een vervolg op deze post.

Bonus: het bedenken van lange woorden is voor sommigen ook een leuke sport. Denk bijvoorbeeld aan woorden als ‘Kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamhedenplan’. Zie link voor meer. Je moet de taal redelijk goed beheersen om te begrijpen waar het hier over gaat!