ITL #9 - What is Grammar?

In de komende blogs ga ik het hebben over iets dat wel eens ‘de lijm van de taal’ genoemd wordt en het favoriete onderwerp van elke VO-leerling: grammatica. Maar wat is ‘grammatica’ nou eigenlijk?

Voor taalkundigen is de grammatica van een taal een reeks van regels die nodig zijn bij het samenstellen van woorden, uitdrukkingen en zinsdelen.

Deze kennis kan worden onderverdeeld in een aantal categorieën:

Fonologie - regels voor het combineren van klanken bij het maken van woorden
Voorbeeld:
‘balk’ is een goed en bestaand woord.
‘bolk’ zou een woord kunnen zijn; deze combinatie van klanken is mogelijk.
‘lbak’ kan niet. Blijkbaar kan een woord in het Nederlands niet beginnen met ‘LB’. In andere talen mogelijk wel. En blijkbaar kan deze combinatie wel in het midden van een woord voorkomen: ‘afvalbak’.

Morfologie - regels voor woordvorming
Voorbeeld:
geluk => gelukkig => ongelukkig => ongelukkigheid
toegang => toegankelijk => toegankelijkheid

Syntaxis - regels voor zinsbouw
Voorbeeld:
“Kunt u mij vertellen hoe laat het is?” is een goede zin.
“U mij kunt hoe laat het is vertellen?” is een slechte zin.

Semantiek - regels voor het toewijzen van betekenis
Voorbeeld:
“De man slaat de hond met de stok” kan meerdere betekenissen hebben. De regels over het toewijzen van betekenis zorgen ervoor dat je beide betekenissen kunt begrijpen.

Deze categorieën zijn tegelijkerheid wetenschapsgebieden. Waar men zich in de natuurkunde bezighoudt met wetmatigheden als zwaartekracht, houden taalkundigen zich bezig met de wetmatigheden van ons alledaagse taalgebruik. En net zoals we als kinderen leren lopen zonder enig bewust besef van alle natuurlijke krachten die op dat moment op ons van toepassing zijn (zwaartekrachte, momentum, frictie, etc.), leren we ook om te spreken zonder dat we ons al te veel bewust zijn van de regels.

Vervolgens, als ervaren spreker van een taal, pas je dus de aangeleerde regels toe. Of beter gezegd: alle zinnen die je uit, zijn gebaseerd op bepaalde regels die jij je eigen hebt gemaakt. Hoewel er (kleine) onderlinge verschillen kunnen zijn tussen verschillende gebruikers van een taal, zijn er dus vooral veel regels waar men het over eens is. Dat is handig, want het voorkomt een hoop miscommunicatie. Sterker nog, een taal is een taal omdat veel mensen dezelfde regels (en woorden) gebruiken!

Volgende keer gaan we het hebben over pannenkoeken en hun/hen!

Bonus: 

The word grammar is derived from Greek γραμματικὴ τέχνη (grammatikē technē), which means "art of letters", from γράμμα (gramma), "letter", itself from γράφειν (graphein), "to draw, to write".[7] The same Greek root also appears in graphics, grapheme, and photograph. - Wikipedia