ITL #10 – Correct and Incorrect Grammar

In de vorige blogpost zagen we dat grammatica een beschrijving is van de regels die mensen onbewust toepassen in hun alledaagse taalgebruik. Vandaag gaan we kijken naar correcte en incorrecte grammatica.

Allereerst, kijk eens naar dit fragment uit IT crowd (een Britse comedy show). De zin “We don’t need no education” bevat een dubbele ontkenning (‘double negative)’ en dat wordt soms gezien als ongrammaticaal. In 1762 schreef de invloedrijke Bischop Robert Lowth namelijk een boek met grammaticavoorschriften, met onder andere de regel dat twee ontkenningen elkaar opheffen. Dat terwijl er genoeg talen zijn (zoals Frans en Italiaans) waar dit nog steeds normaal is! In die tijd werd de middenklasse van de samenleving echter steeds groter en deze mensen wilden maar al te graag ‘goed’ kunnen spreken. Zodoende verspreidden de nieuwe regels zich snel.

En zo hebben we in Nederland te maken met het gevreesde ‘groene boekje'. Ook hierin worden eens in de zoveel tijd nieuwe regels voorgeschreven. Denk aan ‘pannenkoek’ met een ‘n’. Dit werd in 1995 ingevoerd. Ik was toen 9 jaar oud en vond het maar raar dat we dit soort woorden opeens anders moesten gaan schrijven. Ook vandaag de dag hoor ik mensen nog wel eens gekscherend de zogeheten tussen-n extra benadrukken.

Het voorschrijven van grammaticaregels, zoals door Lowth en het groene boekje, wordt ook wel ‘prescriptive grammar’ genoemd. Dit in tegenstelling tot het simpelweg beschrijven van grammatica zoals die gebruikt wordt: ‘descriptive grammar’.

Nu klinkt het misschien alsof er soms kleine groepjes mensen zijn die zomaar even de taal op de schop kunnen nemen. Dat is natuurlijk niet zo. Het is een gegeven dat taal verandert over tijd (kom ik later nog eens uitgebreider op terug), maar uiteindelijk zijn het de mensen zelf die het laatste woord hebben (Pun intended). Zo lazen we op bovenstaande Wikipedia-pagina dat de NOS het groene boekje van 2005 destijds boycotte en kun je op de website van de NOS hun huidige standpunt lezen wat betreft het groene en witte boekje.

Daarnaast zijn er in het dagelijks leven natuurlijk mensen die altijd klaarstaan om hun medemens te corrigeren wanneer ze bijv. “aan hun” zeggen (of andere veelgemaakte taalfouten). Dit is een belangrijke manier waarop ‘nieuwe regels’ worden verspreid. Soms zijn er trouwens ook gewoon regionale verschillen. Zo had ik voor ik richting het noorden van Nederland verhuisde nog nooit gehoord van ‘losse’ ramen, deuren of winkels in de zin van ‘open’. En dubbele ontkenningen komen naar mijn idee vaker voor in de richting van de randstad (‘nooit geen’, ‘nooit niet’, etc).

Over dubbele ontkenningen gesproken: AAVE (African-American Vernacular English of ‘Black English’) is ook een goed voorbeeld van grammatica waar veel mensen van denken dat het ongrammaticaal is. Halverwege vorige eeuw werd dit dialect vaak nog als minderwaardig gezien. Sterker nog, ook vandaag de dag zullen er mensen zijn die het gebruik van Black English afkeuren. Onterecht. Het is simpelweg een ander dialect met grammatica die net zo complex, en die net zo goed in staat is, om de spreker zichzelf uit te laten te drukken. En in dat dialect is de zin “she be working there every Tuesday” gewoon grammaticaal correct (zoals hier wordt uitgelegd). Vanwege sociale omstandigheden wordt er in de praktijk echter vaak voor gekozen om toch (ook) maar het meest gangbare, het meeste prestigieuze, dialect aan te leren. Ook hier in Nederland zou iemand die bijvoorbeeld op ‘het platteland’ is opgegroeid misschien een poging doen om naast zijn eigen dialect (zie link voor alle Nederlandse dialecten) ook Standaardnederlands te leren. Want blijkbaar kan het spreken van een dialect onder andere leiden tot loonverschillen. Zelfs hier in Nederland.

Vandaag de dag  wordt er wereldwijd steeds meer aandacht besteed aan gelijke rechten, maar taaldiscriminatie komt dus vaker voor dan je denkt. In Artikel 21 van de EU grondrechten staat dat discriminatie op basis van onder andere taal verboden is. Gelukkig kunnen wij nu in ieder geval wat meer waardering opbrengen voor verschillende dialecten, afwijkende grammatica en veranderingen in de taal!

Volgende keer gaan we het hebben over (het leren van) de grammatica van een andere taal so stay tuned!

Bonus 1: Ik kwam onlangs een artikel tegen over de oorsprong van het woord quarantaine. Gezien de huidige Coronacrisis een actuele en verrassende funfact die ik graag met jullie deel: link.

Bonus 2: Een leuke feature van Google is dat je ook op een precieze term kan zoeken door aanhalingstekens om de zoekterm te zetten. Ik gebruik dit vaak om te controleren of bepaalde Engelse woorden of zinnen veel voorkomen. Als we dit in dit geval zoeken naar “pannenkoekenrestaurant” en “pannekoekenrestaurant”, zie je dat de spelling met een ‘n’ 166.000 resultaten oplevert, tegenover 9.890 resultaten zonder ‘n’. Het is natuurlijk geen wetenschappelijk onderzoek, maar het geeft je wel een idee van in hoeverre die spellingsregel geaccepteerd is.

Bonus 3: Over taal en de EU gesproken, op deze website kun je een korte samenvatting lezen over de doelstelling van de EU wat betreft taal. Interessant!

ITL #9 - What is Grammar?

In de komende blogs ga ik het hebben over iets dat wel eens ‘de lijm van de taal’ genoemd wordt en het favoriete onderwerp van elke VO-leerling: grammatica. Maar wat is ‘grammatica’ nou eigenlijk?

Voor taalkundigen is de grammatica van een taal een reeks van regels die nodig zijn bij het samenstellen van woorden, uitdrukkingen en zinsdelen.

Deze kennis kan worden onderverdeeld in een aantal categorieën:

Fonologie - regels voor het combineren van klanken bij het maken van woorden
Voorbeeld:
‘balk’ is een goed en bestaand woord.
‘bolk’ zou een woord kunnen zijn; deze combinatie van klanken is mogelijk.
‘lbak’ kan niet. Blijkbaar kan een woord in het Nederlands niet beginnen met ‘LB’. In andere talen mogelijk wel. En blijkbaar kan deze combinatie wel in het midden van een woord voorkomen: ‘afvalbak’.

Morfologie - regels voor woordvorming
Voorbeeld:
geluk => gelukkig => ongelukkig => ongelukkigheid
toegang => toegankelijk => toegankelijkheid

Syntaxis - regels voor zinsbouw
Voorbeeld:
“Kunt u mij vertellen hoe laat het is?” is een goede zin.
“U mij kunt hoe laat het is vertellen?” is een slechte zin.

Semantiek - regels voor het toewijzen van betekenis
Voorbeeld:
“De man slaat de hond met de stok” kan meerdere betekenissen hebben. De regels over het toewijzen van betekenis zorgen ervoor dat je beide betekenissen kunt begrijpen.

Deze categorieën zijn tegelijkerheid wetenschapsgebieden. Waar men zich in de natuurkunde bezighoudt met wetmatigheden als zwaartekracht, houden taalkundigen zich bezig met de wetmatigheden van ons alledaagse taalgebruik. En net zoals we als kinderen leren lopen zonder enig bewust besef van alle natuurlijke krachten die op dat moment op ons van toepassing zijn (zwaartekrachte, momentum, frictie, etc.), leren we ook om te spreken zonder dat we ons al te veel bewust zijn van de regels.

Vervolgens, als ervaren spreker van een taal, pas je dus de aangeleerde regels toe. Of beter gezegd: alle zinnen die je uit, zijn gebaseerd op bepaalde regels die jij je eigen hebt gemaakt. Hoewel er (kleine) onderlinge verschillen kunnen zijn tussen verschillende gebruikers van een taal, zijn er dus vooral veel regels waar men het over eens is. Dat is handig, want het voorkomt een hoop miscommunicatie. Sterker nog, een taal is een taal omdat veel mensen dezelfde regels (en woorden) gebruiken!

Volgende keer gaan we het hebben over pannenkoeken en hun/hen!

Bonus: 

The word grammar is derived from Greek γραμματικὴ τέχνη (grammatikē technē), which means "art of letters", from γράμμα (gramma), "letter", itself from γράφειν (graphein), "to draw, to write".[7] The same Greek root also appears in graphics, grapheme, and photograph. - Wikipedia